Gdyby zorganizować wybory wśród zwierząt, z kampaniami, debatami i plakatami rozwieszonymi na pniach drzew, to kto zgarnąłby najwięcej głosów? Czy byłby to majestatyczny orzeł przelatujący nad dolinami? A może cichutki gekon, który w cieniu skał zna każdy zakamarek swojego terytorium? Świat ptaków i gadów to dwa zupełnie różne światy – skrzydlate i łuskowate, śpiewające i syczące, ale oba równie fascynujące. I co ciekawe, każdy z nich może powiedzieć: „to my tu rządzimy”, tylko czy na pewno?
Przyjrzyjmy się bliżej tej cichej rywalizacji z przymrużeniem oka, ale też z szacunkiem do natury, która potrafi zadziwiać nie mniej niż najlepszy scenarzysta filmowy.
Świat z wysokości – co potrafią ptaki?
Patrząc na nie z dołu, można odnieść wrażenie, że ptaki prowadzą życie pełne wolności, przestrzeni i lekkości. I coś w tym jest, bo nie każdy potrafi oderwać się od ziemi. Ptaki nie tylko latają – one tańczą w powietrzu, nurkują jak strzały, zawisają w bezruchu nad polami, a czasem z zaskakującą gracją lądują na gałęzi cienkiej jak patyk. Ale nie tylko latanie czyni je wyjątkowymi. Wiele z nich posiada doskonały wzrok, taki, którego nie powstydziłby się niejeden superbohater. Orzeł z wysokości kilkuset metrów potrafi wypatrzyć mysz przebiegającą przez trawę. Sowy mistrzynie nocnych polowań doskonale radzą sobie w ciemności, słysząc najmniejszy szelest liścia.
Ptaki śpiewają to wiemy wszyscy, ale czy wiemy, po co to robią? Czasem po to, by przyciągnąć partnera, innym razem by oznaczyć swoje terytorium, a niektóre dla czystej radości. Ich śpiew to nie tylko komunikat to również sztuka, która potrafi wprawić człowieka w zachwyt.
A co z gadami? Czy są tylko zimnokrwiste i groźne?
No właśnie nie dajmy się stereotypom. Gady to nie tylko zęby, pazury i skóra w łuski, to również mistrzowie adaptacji, przetrwania i cierpliwości. Gdy ptaki podbijają przestworza, gady królują przy ziemi czasem w ukryciu, czasem z pełnym rozmysłem.
Weźmy chociażby żółwie. Kto by pomyślał, że ta pozornie powolna istota potrafi przeżyć długie lata, przemierzać oceany, a w razie potrzeby zamknąć się w swojej pancernej twierdzy i przeczekać burzę. Krokodyle z kolei to maszyny przetrwania. Leżą bez ruchu, czekają, obserwują, a gdy nadchodzi moment działają błyskawicznie. A ich szczęki? Lepiej nie testować ich siły.
Nie zapominajmy też o jaszczurkach, które potrafią zgubić ogon, by zmylić drapieżnika, czy o kameleonach, które nie tylko zmieniają kolory, ale też mają oczy niezależnie obracające się w dwóch różnych kierunkach.
To wszystko pokazuje, że gady mają swój plan na życie może mniej widowiskowy, ale często skuteczniejszy, niż się wydaje.
Spryt, instynkt i strategia – kto ma lepsze atuty?
Często wydaje się, że ptaki są bardziej widowiskowe, w końcu latają, śpiewają, budują misterne gniazda, a niektóre nawet wykonują taniec godowy, który mógłby zawstydzić profesjonalnych tancerzy. Ale czy oznacza to, że są „lepsze” od gadów? Nie tak szybko. Gady nie błyszczą, nie fruwają, nie organizują koncertów o świcie, ale za to potrafią przetrwać tam, gdzie wiele innych zwierząt by się poddało.
Weźmy warana z Komodo, olbrzymią jaszczurkę, która może osiągać długość ponad trzech metrów i wyruszać na samotne łowy z taką pewnością siebie, że nie potrzebuje stada, by polować na duże zwierzęta. Jego ślina zawiera bakterie i enzymy, które powalają ofiarę nawet wtedy, gdy ta zdoła uciec. Waran po prostu idzie za nią powoli, bez pośpiechu wiedząc, że i tak padnie.
Z kolei ptaki potrafią pokonywać tysiące kilometrów bez mapy, kompasu i GPS-a. Migrują co roku, lecąc nad górami, pustyniami, oceanami. Jak one to robią? Uważa się, że używają wielu narzędzi: pola magnetycznego Ziemi, słońca, gwiazd, a także pamięci zapachowej i dźwiękowej. Czy nie jest to pewnego rodzaju „naturalna nawigacja satelitarna”?
Niektóre sowy są tak ciche w locie, że ich ofiara nie ma szans ich usłyszeć, nawet gdy drapieżnik jest tuż nad nią. Ich pióra mają specjalną strukturę, która tłumi dźwięk podczas lotu, a to oznacza, że sowy mogą latać jak duchy bezszelestnie, skutecznie i bardzo precyzyjnie. Czy w takim razie ptaki są sprytniejsze? A może gady po prostu są bardziej minimalistyczne w strategii? Czekają, obserwują, nie marnują energii. Nie biegają w panice, nie szukają poklasku po prostu robią swoje, i to całkiem skutecznie.